Ubuntu Server 24.04 Yenilikleri: 22.04 ile Farklar

Yeni Gelen Özellikler ve Kaldırılan Bileşenler

Ubuntu 24.04 LTS, sunucu ortamına pek çok güncel paket ve özellik getirirken bazı eski bileşenlere veda ediyor:

• Güncellenmiş Paketler ve Teknolojiler: Bu sürüm, çekirdek bileşenlerde önemli yükseltmeler yapıyor. Örneğin GCC derleyicisi 14. sürüme, glibc kütüphanesi 2.39’a ve Python dili 3.12 sürümüne güncellendi.
  Bu sürümde .NET 8, OpenJDK 21, PHP 8.3, Ruby 3.2 ve Rust 1.75 gibi yazılımlar dâhil ediliyor. Tüm bu bileşenler artık varsayılan olarak geliyor. Güncel versiyonlar, geliştirme ve çalıştırma ortamlarında daha yüksek performans ve yeni dil özellikleri sağlıyor.
• Netplan 1.0 ve Ağ İyileştirmeleri: Ağ yapılandırma aracı Netplan, 24.04 ile 1.0 sürümüne yükseltildi. Bu güncelleme, aynı anda WPA2 & WPA3 kablosuz ağları destekleme, SR-IOV sanallaştırmada Mellanox VF-LAG gibi özellikleri getirdiği gibi, netplan status --diff gibi yeni komutlar da sunuyor.
  Bu komut, yapılandırma dosyası ile sistemin gerçek ağ durumu arasındaki farkları kolayca görmeye yarar. Netplan 1.0, kararlı bir libnetplan API sunuyor. Bu özellik, özelleştirilmiş ağ araçları geliştirenler için önemli bir avantaj sağlıyor.
• Yama 2038 Probleminin Çözümü: 32-bit Arm (armhf) tabanlı sistemlerde kullanılan tarih ve saat yapıları güncellendi. Böylece 2038 yılında ortaya çıkacak Year 2038 taşma sorunu kalıcı olarak çözüldü. 24.04 LTS’de binlerce paket, zaman bilgisini 64-bit formatta işleyecek şekilde güncellendi. Böylece 32-bit Arm tabanlı sistemler, 22.04’te mümkün olmayan bir şekilde, 2038 sonrasındaki zamanları da sorunsuzca işleyebilecek.
• Yeni Öntanımlı Bileşenler: Ubuntu 24.04 Server, bazı hizmet ve araçlarda yeni varsayılanlarla geliyor. Örneğin, OpenSSH artık libsystemd kütüphanesine bağımlı olmadan derleniyor. Bu değişiklik, potansiyel güvenlik zaaflarını azaltmak ve OpenSSH’yi daha hafif hale getirmek için yapıldı.
  Yine Apport hata raporlama aracı, systemd-coredump ile entegre edilerek çökme analizlerini kolaylaştırıyor. Programlama dilleri tarafında da .NET 8 desteğinin IBM System Z mimarisine genişletilmesi gibi yenilikler mevcut.
• Kaldırılan veya Değiştirilen Bileşenler: Bazı eski ya da atıl komponentler 24.04 ile sistemden kaldırıldı. Örneğin, yıllardır birlikte gelen PPTP VPN sunucusu (pptpd) ve ona ait bcrelay aracı depodan tamamen çıkarıldı. Bu, güvensiz kabul edilen eski PPTP protokolünden uzaklaşılıp daha modern VPN çözümlerine yönelimin bir parçası.
  ISC DHCP sunucusu da artık yerini Kea DHCP yazılımına bıraktı; zira ISC, klasik dhcpd hizmetini sonlandırdı. Ubuntu 24.04 ile Kea 2.4.1 sürümü ana DHCP sunucusu olarak kullanılmaya başlandı. Eski dhcp server paketleri ise varsayılan kurulumdan çıkarıldı.
  Kea; TLS desteği, PostgreSQL veri tabanı kullanabilme ve çok çekirdekli çalışma gibi modern özelliklere sahip. Ayrıca, awscli komut satırı aracının .deb paketi kaldırılarak yerine doğrudan AWS tarafından dağıtılan snap paketine geçilmesi öneriliyor.
• LXD Artık Tercihe Bağlı: Konteyner yönetim aracı LXD, önceki LTS sürümünde sunucu kurulumuyla otomatik olarak geliyordu. Ubuntu 24.04’te ise LXD snap paketi ön yüklü değil. Bunun yerine, sistemde küçük bir lxd-installer yardımcı betiği bulunuyor.
  İlk kez lxc veya lxd komutunu kullandığınızda LXD’nin kurulmasını otomatik olarak sağlıyor. Bu sayede temel sistem gereksiz paketlerle şişmeden, LXD’ye ihtiyaç duyan kullanıcıların onu sonradan kolayca kurabilmesi hedeflenmiş.
• Diğer Dikkate Değer Değişiklikler: Bazı varsayılan servislerde de değişiklikler var. irqbalance servisi, çok işlemcili sistemlerde donanım kesmelerini CPU’lara dağıtmak için kullanılan bir servistir. Bu servis artık varsayılan olarak kurulup başlatılmıyor.
  Son 14 yıldır varsayılan açık olan irqbalance, modern çekirdeklerdeki gelişmeler nedeniyle çoğu durumda önemini yitirdi. Bazı ortamlarda tutarsızlığa neden olabildiği için bu sürümle birlikte opt-in yani isteğe bağlı bir servise dönüştürüldü. İhtiyaç duyan yönetici, paket deposundan manuel olarak kurup aktif hâle getirebilir.
  Zaman dilimi veritabanı paketi tzdata bölünerek üç ayrı paket haline getirildi: tzdata, tzdata-icu ve tzdata-legacy. Eski veya birleştirilmiş zaman dilimleri artık tzdata-legacy içinde tutuluyor.
  Son olarak, 1024-bit imzalı APT depo anahtarları desteği kaldırıldı. Paket arşivlerinin en az 2048-bit RSA veya eşdeğeri (Ed25519/Ed448) anahtarlarla imzalanması gerekiyor. 22.04’te eklediğiniz bir depo düşük bit uzunluklu bir anahtar kullanıyorsa bu durum sorun oluşturabilir. 24.04’e yükseltirken anahtarı güncellemeniz şart olacak.

Varsayılan Çekirdek Sürümü ve Performans Değişiklikleri

Ubuntu 24.04 Server, donanım ve performans tarafında önemli geliştirmeler sunuyor. Güncel Linux çekirdeği ve çeşitli düzenlemelerle birlikte geliyor:

• Linux Çekirdeği 6.8: Yeni LTS sürümünün kalbinde Linux kernel 6.8 yatıyor. Bu sürüm, Ubuntu 22.04’ün varsayılan 5.15 çekirdeğine göre birçok sürüm ileridedir. Yüzlerce yeni özellik ve hata düzeltmesi içerir. Özellikle 6.x çekirdek serisi, yeni nesil işlemci mimarilerine ve cihaz sürücülerine destek sağlıyor.
  Örneğin Intel’in 12. ve 13. nesil işlemcileri ile AMD Zen 4 mimarisi için gelişmiş destek sağlanıyor. Yeni grafik kartları ve depolama kartları için sürücüler de 6.x çekirdekte yer alıyor. Güncel çekirdek sayesinde 24.04, 22.04’ün tanımadığı birçok yeni donanım bileşenini “tak-çalıştır” şekilde tanıyıp kullanabiliyor.
• Düşük Gecikme Özelliklerinin Entegre Edilmesi: Ubuntu geliştiricileri, low-latency (düşük gecikmeli) çekirdek ile normal genel amaçlı çekirdek arasındaki farkları büyük ölçüde kapattı. Çekirdek 6.8 ile birlikte düşük gecikme modunda kullanılan bazı zamanlama geliştirmeleri ana çekirdeğe entegre edildi.
  Sonuç olarak, işlemci zamanlayıcı gecikmeleri azalıyor ve özellikle gerçek zamanlı tepki süresi gerektiren sunucu iş yüklerinde (ör. finansal işlemler, telekom uygulamaları) daha tutarlı performans elde ediliyor.
  Üstelik bu iyileştirmeler, standart çekirdeği kullanan tüm sistemlerde herhangi bir ekstra ayara gerek kalmadan aktif durumda.
• Frame Pointer ve Hızlandırma Teknolojileri: Yeni çekirdekte frame pointer isimli derleyici özelliği bulunuyor. Bu özellik 64-bit mimarilerde varsayılan olarak açık geliyor. Frame pointer, her fonksiyon çağrısında yığının bir kayıt tutmasını sağlar.
  Bu da hata ayıklama ve performans profili oluşturma süreçlerini kolaylaştırır. Frame pointer, geliştiriciler ve sistem yöneticileri için perf gibi araçlarla sistemi daha az yükle inceleme imkânı sunuyor.
  Bunun yanında çekirdek 6.8, Intel QAT (QuickAssist Technology) donanım hızlandırıcı desteğini entegre sunuyor. QAT, şifreleme ve sıkıştırma işlemlerini CPU’dan alıp özel donanıma aktarır. Bu sayede bu görevlerin performansı önemli ölçüde artar.
  Benzer şekilde, yeni çekirdekte AMD ve Intel işlemcilerin en yeni yönerge setleri ve sanallaştırma özellikleri (ör. Intel AMX, AMD SEV güncellemeleri) destekleniyor.
• İyileştirilmiş Çoklu İşlemci Desteği: Varsayılan çekirdekte yapılan değişikliklerden biri de yukarıda bahsettiğimiz irqbalance servisinin devre dışı bırakılması. Modern Linux çekirdeği, birden çok işlemcili sistemlerde kesme yük dağılımını kendisi oldukça verimli yapabiliyor.
  Eski sürümlerde irqbalance bu dengeyi sağlarken artık çekirdeğin kendi varsayılan politikası çoğu senaryoda yeterli performansı veriyor. Bu değişiklik, sanal sunucularda gereksiz servisleri kaldırıyor. Böylece hafif bir performans artışı ve daha tutarlı bir davranış sağlanıyor.
  Yöneticiler isterse irqbalance’ı manuel olarak kurup aktif hâle getirebilir. Ancak 24.04, CPU zamanı tüketebilen bu ek hizmeti varsayılan olarak yüklememeyi tercih ediyor.
• Performans Araçları ve İzleme: 24.04 ile birlikte bazı performans mühendisliği araçları da sistemle birlikte gelmeye başladı. “performance-tools” adlı bir meta-paket bulunuyor ve bu paket isteğe bağlı olarak sunucuya kurulabiliyor.
  İçerisinde çekirdek ve sistem performansını izlemek veya iyileştirmek için kullanılan çeşitli araçlar (ör. perf, bcc eBPF araçları vb.) yer alıyor. Bu sayede Ubuntu 24.04 sunucusu kurulduğu anda temel performans analizi yapılabilir.
  Ek bir pakete ihtiyaç duyulmaz. Ayrıca varsayılan sistem zamanlayıcıları ve ağ yığınları yeni çekirdek sürümüyle optimize edildi. Örneğin yüksek ağ yükü altında gecikmelerin azaltılması ve I/O planlayıcısındaki iyileştirmeler sistem performansına olumlu yansıyor.

Ubuntu 22.04 ve 24.04 LTS sürümlerinin bazı temel bileşen ve özellik karşılaştırmaları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir: 

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi 24.04 LTS ile hemen her katmanda güncel paket sürümleri kullanılmaktadır. Bu da daha uzun bir destek sürecinde sisteminizi yeni tutulmanızı kolaylaştıracak ve olası performans artışları getirecektir.

Sunucu Kurulumundaki Yenilikler (Live Server ISO & Arayüz)

Ubuntu Server 24.04’ün kurulum süreci genel olarak önceki LTS sürümüne benzer. Ancak hem Live Server ISO imajında hem de metin tabanlı kurulum ekranında bazı yenilikler bulunuyor:

• Daha Küçük ISO ve Hızlı Kurulum: 24.04 sürümünün live server ISO kalıbı yaklaşık 200 MB daha küçüktür. Gereksiz paketlerin kaldırılması ve sıkıştırma tarafındaki düzenlemeler ISO’nun indirme boyutunu küçülttü.
  Bu nedenle kurulum medyasından yükleme yapılırken daha hızlı çalışıyor. Kurulum sırasında paketlerin internetten indirilmesi gerekiyorsa daha az veri çekilir. Bu da özellikle güncelleme yapıldığında kurulum süresini kısaltır.
• Dil ve Klavye Seçimi Ardından Minimal Kurulum Seçeneği: 24.04 sürümünde Subiquity adıyla bilinen metin tabanlı kurulum arayüzü yenilendi. Artık kullanıcılar ilk kez bir “kurulum tipi” seçebiliyor. Dil ve klavye ayarlarından sonra bu ekran açılıyor.
  Burada tam bir Ubuntu Server kurulumu ya da minimal (asgari) bir kurulum arasında seçim yapabiliyoruz. Minimal kurulum seçeneği, sunucuda yalnızca en temel paketlerin kurulmasını sağlıyor. Yani gereksiz servisler olmadan, daha hafif bir sistem elde etmek mümkün oluyor.
  Özellikle bulut sunucular veya belirli bir amaç için özelleştirilmiş (ör. sadece Docker konteyner çalıştıracak) sunucular için minimal kurulum idealdir. Bu seçenek 22.04’te bulunmuyordu; yeni sürümle gelen önemli bir kurulum geliştirmesidir.

Ubuntu Server 24.04 kurulumunda, tam veya minimal kurulum tipi seçilebiliyor. Minimal kurulum, gereksiz paketleri içermez ve düşük kaynaklı sunucular için avantaj sağlar. Ayrıca bu ekranda, donanım uyumluluğu için istenirse üçüncü parti sürücülerin taranması da seçilebilir.

• Kurulum Arayüzünde Sürücü Taraması: Görselde de görüldüğü gibi kurulum sırasında yeni bir seçenek bulunuyor. Bu seçenek “Üçüncü taraf sürücüleri tarama” (Search for third-party drivers) kutucuğu. Bu özellik, özel donanım sürücülerine ihtiyaç duyan sistemleri hedefler.
  Kurulum sırasında ortamı tarayarak uygun sürücü paketini bulmayı amaçlar. Sunucu dünyasında sık olmasa da, bazı RAID kartları veya özel ağ kartları için üretici sürücüleri gerekli olabiliyor.
  Bu yeni adım, kurulumu tamamlamadan önce böyle sürücüler varsa yükleme imkânı sunarak kullanıcı deneyimini geliştiriyor. Çoğu kullanıcı bu adımı atlayabilir, çünkü Ubuntu çoğunlukla gereken açık kaynak sürücüleri zaten içeriyor.
• ZFS ve Disk Şifreleme Yenilikleri: Ubuntu 24.04 kurulum programı, 22.04’te yer almayan bir özelliği geri getirdi. Artık ZFS tabanlı disk bölümlendirme için rehberli kurulum yapılabiliyor.
  Artık ZFS dosya sistemini opsiyonel olarak seçebilir ve kök dosya sistemini ZFS üzerinde kurabilirsiniz. Bu seçenek şu an şifresiz çalışıyor; şifreli ZFS desteği ilerleyen sürümlerde eklenecek. ZFS; veri bütünlüğü, anlık görüntü (snapshot) ve geri alma özellikleriyle öne çıkan bir dosya sistemidir. Bu nedenle seçeneğin geri gelmesi ileri düzey kullanıcılar için sevindirici bir gelişme.
  Ubuntu Desktop sürümünde tanıtılan bir özellik sunucu kurulumunda da kullanılabilir. Bu özellik TPM destekli tam disk şifreleme (FDE) seçeneğidir. Bu özellik henüz deneysel durumdadır ve TPM 2.0 çipine sahip donanımları destekler. Disk şifresi TPM tarafından otomatik yönetildiği için şifre girmenize gerek kalmaz.
  TPM tabanlı FDE, daha çok masaüstü ve dizüstü sistemleri hedefler ve donanım desteği sınırlıdır. Bu nedenle üretim sunucularında şimdilik geleneksel LUKS şifrelemesini kullanmaya devam etmek gerekir.
• Autoinstall ve Bulut Kurulum İyileştirmeleri: Subiquity kurulum aracı, özellikle otomatik kurulum senaryolarında 22.04’e kıyasla daha yetenekli hale geldi.
  Örneğin kurulum arayüzünde, bir URL üzerinden autoinstall yapılandırma dosyası (autoinstall.yaml) çekip uygulamaya izin veren bir sayfa eklendi. Bu özellik sayesinde bulut ortamlarında veya çok sayıda sunucu kurmak isteyen kullanıcılar önceden bir YAML dosyası hazırlayabilir.
  Bu dosyayı internet üzerindeki bir konuma işaret ederek kurulumun tamamen insansız ilerlemesini sağlayabilirler. Önceki sürümde de autoinstall mümkündü fakat bu düzeyde entegre bir arayüz seçeneği bulunmuyordu.
• Ubuntu Pro Teklifi ve Sonraki Adımlar: Ubuntu 24.04 kurulumu biterken kullanıcıya Ubuntu Pro servisine yükseltme seçeneği sunuluyor. Kurulumun son aşamalarında “Ubuntu Pro’ya Yükseltin” ekranı görüntülenir. Bu ekranda Ubuntu Pro’nun ne olduğu ve sunduğu avantajlar (gelişmiş güvenlik, 10 yıl güncelleme vb.) anlatılır.
  Sistem isterseniz bir Ubuntu Pro hesabına bağlanabilir veya “şimdilik atla” seçeneğiyle bu adım geçilebilir. Bu konuya Güvenlik ve Destek bölümünde yeniden değineceğiz. Şimdilik bilinmesi gereken nokta, Canonical’ın Ubuntu Pro seçeneğini kurulum sırasında bile öne çıkararak kullanıcıya tanıtmasıdır.

Ubuntu Server 24.04 kurulumunda, son adımlardan biri olarak Ubuntu Pro’ya yükseltme seçeneği sunuluyor. Bu ekran, Ubuntu Pro’nun 10 yıl güncelleme süresi ve genişletilmiş paket güvenliği gibi avantajlarını vurguluyor. İstemeyen kullanıcılar “Skip for now” ile geçebilir; istenirse kurulum sonrası pro attach komutuyla da Ubuntu Pro aktifleştirilir.

• Kurulum Sonrası Durum ve MOTD: Sunucu açıldığında gösterilen mesaj ekranı (MOTD) yenilenmiş hâliyle geliyor. Bu ekran 22.04 sürümündeki versiyona göre güncellendi. Artık sistem durumu mesajlarında Ubuntu Pro ile ilgili bilgiler yer alıyor.
  Örneğin, sunucu açıldığında “ESM Apps not enabled” (ESM paketlerinin etkin olmadığı) şeklinde bir not görebilirsiniz. Bu, Pro aboneliğiniz yoksa ek güvenlik güncellemelerinin (Universe depoları için) alınmadığını hatırlatır.
  Ayrıca MOTD, sistemi Ubuntu Pro’ya kaydetmek için kullanacağınız pro attach komutunu da size anımsatır. Bunun dışında kurulum sonrası MOTD ekranı aynı yapıyı koruyor. Host adı, yük seviyesi ve güncelleme sayısı gibi klasik bilgiler yine gösteriliyor.
  Bu ufak değişiklikler Canonical’ın niyetini gösteriyor. Ubuntu 24.04’te Pro hizmetinin kullanıcı deneyimine doğal şekilde eklenmesini istiyorlar.

Özetle Ubuntu Server 24.04, önceki sürüm kadar kolay ve hızlı kuruluyor. Ayrıca daha esnek bir kurulum sunuyor. Minimal kurulum seçeneği, Pro bildirimleri ve ayna sunucu testleriyle daha bilgilendirici ve güncel bir deneyim sağlıyor. Yöneticiler kurulum adımlarını her zamanki gibi tamamlayabilir, yeni seçenekleri değerlendirerek ihtiyaçlarına en uygun kurulumu seçebilirler.

Güvenlik ve Sistem Yöneticiliği Açısından Farklar

Ubuntu 24.04 LTS, güvenlik açısından 22.04’e göre çekirdek seviyesinde ve paket ayarlarında önemli iyileştirmeler sunuyor. Ayrıca sistem uzmanlarının işini kolaylaştıran bazı değişiklikler de mevcut:

• Yetkisiz Kullanıcı Alanı (User Namespace) Kısıtlamaları: Linux çekirdeğindeki unprivileged user namespace özelliği, 22.04’te mevcuttu ancak güvenlik endişeleri nedeniyle 24.04’te varsayılan olarak kısıtlandı.
  Ubuntu çekirdeği ve AppArmor artık birlikte çalışarak, normal kullanıcıların sınırsız biçimde kendi user namespace’lerini oluşturmasını engelliyor. Bu, özellikle tarayıcılar veya konteyner araçları gibi kendi sandığını oluşturmak isteyen uygulamaları etkileyebilir.
  Canonical, Chrome ve Discord gibi yaygın uygulamalar için gerekli AppArmor profillerini sunuyor. Ancak bazı nadir uygulamalarda profili elle düzenlemek gerekebilir. Bu kısıtlama, son yıllarda artan user namespace kaynaklı güvenlik açıklarına karşı ek bir önlem niteliğinde.
  Ubuntu 24.04, ayrıcalığı olmayan süreçlerin çekirdek yüzeyine erişimini sıkı biçimde kontrol eder. Sonuç olarak 22.04 sürümünden daha güvenli bir varsayılan ayar ile gelir.
• TLS ve Şifreleme Protokollerinin Güncellenmesi: Ubuntu 22.04’ten beri OpenSSL kütüphanesi TLS 1.0 ve 1.1 protokollerini zaten devre dışı bırakmıştı. 24.04 ile GnuTLS gibi diğer şifreleme kütüphaneleri de TLS 1.0, 1.1 ve DTLS 1.0 desteğini tamamen kapattı.
  Artık bu eski ve güvensiz kabul edilen şifreleme protokollerini kullanan uygulamalar, güncellenmedikçe çalışmayacaktır (ör. eski bir openconnect sürümü, GnuTLS üzerinden TLS 1.1 yapmaya kalkarsa engellenecektir). Bu değişiklik, sistem genelinde daha güvenli şifreleme standartlarını zorunlu kılarak olası “downgrade” saldırılarını önler.
  Şayet halen TLS 1.0/1.1’e ihtiyaç duyan bir servisiniz varsa, 24.04’e geçmeden önce uygulamanızı güncelleyerek TLS 1.2+ destekler hale getirmelisiniz.
• APT ve Depo Güvenliği: Yazılım depolarının imzalanmasında güvenliği artırmak amacıyla 1024-bit RSA anahtarlar destek dışı bırakıldı. Ubuntu 24.04’te apt, ancak 2048-bit ve üzeri RSA anahtarları ya da modern ECDSA/Ed25519 anahtarlarını geçerli sayıyor.
  Launchpad’deki eski PPA’ların çoğu yeni gereksinime uyumlu hale getirildi. Harici bir depo kullanıyor ve hata alıyorsanız, büyük olasılıkla depo GPG anahtarını güncellemeniz gerekir. Bu değişiklik, paket tedarik zincirine saldırı risklerini azaltmak için alınan proaktif bir önlem.
• Geliştirilmiş Derleme Güvenliği: Ubuntu geliştiricileri, paketleri derlerken ekstra güvenlik bayrakları kullanmaya başladı. Örneğin, C/C++ kodları artık -D_FORTIFY_SOURCE=3 ile derleniyor (önceden 2 idi). Bu, standart kütüphane işlemlerinde ek sınama yaparak buffer overflow gibi bellek taşmalarını daha iyi tespit edebiliyor.
  ARM64 paketleri artık -mbranch-protection=standard ile derleniyor. Bu ayar, bazı ROP/JOP (return/jump-oriented programming) saldırılarını daha zor hale getiriyor. Security Hardening adı verilen bu iyileştirmeler, uygulamalarda bilinmeyen açıklar olsa bile bunların istismar edilmesini zorlaştırıyor. Özetle 24.04, “içeriden güvenlik” ilkesini güçlendiren derleme ayarlarıyla geliyor.
• Otomatik Servis Yeniden Başlatma: Sunucu yönetenler, kritik kütüphane güncellemeleri sonrası ilgili servislerin yeniden başlatılması gerektiğini iyi bilir. Ubuntu 22.04’te unattended-upgrades çalıştığında, güncellenen bir kütüphaneyi kullanan servisler eski kodla çalışmaya devam eder. Bu servisler, siz elle yeniden başlatana kadar güncel kodu kullanmaz.
  Ubuntu 24.04, bu konfor/güvenlik dengesini güvenlik lehine değiştiriyor. Artık kütüphane güncellemesinden etkilenen servisler, otomatik güncellemeler sonrasında sistem tarafından yeniden başlatılıyor. Bunu sağlayan bileşen needrestart paketi ve default ayarlarıdır. Eğer belirli bir servisin bu şekilde otomatik yeniden başlatılmasını istemezseniz, /etc/needrestart/needrestart.conf içinde override_rc kısmına ilgili servis adını ekleyerek muaf tutabilirsiniz.
  Genel olarak bu özellik, 24.04’e ek bir güvenlik katmanı sağlıyor. Güvenlik güncellemeleri yüklense de servis yeniden başlatılmadığı zaman oluşan boşluğu kapatıyor ve yamaların hemen etkili olmasını sağlıyor.
• Paket ve Servis Güncellemelerinde Değişiklikler: Ubuntu 24.04, sistem uzmanlarının günlük iş akışını etkileyecek bazı varsayılanları da güncelledi. Örneğin, apt paket yöneticisinde önerilen paket deposu (proposed pocket) önceliği 500’den 100’e düşürüldü. Bu, /etc/apt/sources.list içinde -proposed deposunu etkinleştiren kullanıcıların istemeden kararsız paketleri yüklemesini önlemek için yapıldı.
  Artık proposed deposundaki paketler otomatik olarak yüklenmez, ancak istenirse apt install paketadi/noble-proposed şeklinde elle kurulabilir. Bir diğer değişiklik, APT kaynak dosyalarının konum ve formatı ile ilgilidir. Ubuntu’nun standart depo adresleri artık düz metin /etc/apt/sources.list yerine, deb822 adlı yapılandırma formatını kullanan /etc/apt/sources.list.d/ubuntu.sources dosyasına taşındı. Bu yeni format, her depo kaydı için daha ayrıntılı alanlar tanımlamayı sağlıyor.
  PPA’lerde zaten uzun süredir kullanılıyordu. Yükseltme sırasında bu geçiş otomatik yapılır. Eski sources.list dosyanızda bir değişiklik yoksa dosya silinir, değişiklik yaptıysanız yedeklenip yeni formata aktarılır. Bu değişiklik, depo yönetimini daha modüler ve hataya dayanıklı hale getirmeyi amaçlıyor.
• Diğer Güvenlik İyileştirmeleri: OpenSSH’in kütüphane bağımlılıklarını azalttığından (libsystemd devre dışı bırakıldı) bahsetmiştik. Bunun yanında ClamAV antivirüs, Nagios monitoring eklentileri, Dovecot, Exim gibi sunucu yazılımları daha güvenli varsayılanlarla güncellendi.
  Örneğin Exim4 posta sunucusu, artık eski ve güvensiz bazı ayarları tamamen kaldırdı (allow_insecure_tainted_data gibi). Nginx web sunucusu 1.18’den 1.24’e yükseltildi. Yeni sürüm, OpenSSL 3 desteği, geliştirilmiş HTTP/2 ve varsayılan TLS 1.3 ile daha güçlü güvenlik sunuyor. OpenLDAP dizin servisi 2.6.7’ye yükseltilerek çeşitli güvenlik yamaları aldı.
  Containerd artık AUFS gibi eski sürücüler için deprecation uyarısı veriyor ve kullanıcıları daha güvenli seçeneklere yönlendiriyor. Genel olarak 24.04 LTS, 22.04’e göre daha sıkı güvenlik önlemleri ve daha güvenli varsayılan ayarlarla geliyor.

Donanım Uyumluluğu ve Sistem İhtiyaçlarındaki Değişiklikler

Ubuntu Server 24.04 LTS, donanım desteği konusunda selefi 22.04’e göre günümüz ihtiyaçlarına uygun güncellemelerle geliyor. Ayrıca minimum sistem ihtiyaçlarında da bazı değişiklikler var:

• Yeni Donanım ve Mimari Desteği: Ubuntu 24.04’te 6.8 Linux çekirdeği kullanılıyor. Böylece modern x86-64 tabanlı işlemciler ve hızlandırıcılar daha iyi destekleniyor. Sapphire Rapids Xeon işlemcileri ve 4. nesil AMD EPYC modelleri, Ubuntu 24.04’te sorunsuz şekilde destekleniyor.
  Çekirdek güncellemesiyle daha fazla donanım destekleniyor. Wi-Fi 6E adaptörleri, NVMe depolama aygıtları ve bazı GPU’lar artık tak-çalıştır şekilde tanınabiliyor. RISC-V mimarisi de Ubuntu 24.04 ile birlikte resmi mimari listesine eklendi. RISC-V desteği şu anda sınırlı ve bazı paketler eksik. Yine de Canonical bu mimariyi artık resmi olarak destekliyor. Ayrıca Ubuntu 24.04, 32-bit x86 (i386) desteğini sürdürmüyor.
  Bu destek zaten Ubuntu Server tarafında 20.04’ten beri yoktu. Buna karşın 32-bit ARM (armhf) desteği devam ediyor – özellikle Raspberry Pi gibi aygıtlar için. Armhf tarafında da Year 2038 düzeltmeleri uygulandığı için, bu mimarinin ömrü daha da uzatıldı diyebiliriz.
• Sistem İhtiyaçları – Bellek ve Depolama: Ubuntu 24.04 LTS için minimum sistem ihtiyaçlarında ufak bir artış var. Artık canlı kurulum ISO’su için yaklaşık 1.5 GB RAM öneriliyor. 22.04 sürümünde önerilen miktar 1 GB civarındaydı.
  Bulut (headless) imajları için 1 GB RAM halen yeterli. Bu artışın sebebi, canlı ortamın ve yeni paketlerin biraz daha bellek tüketmesi olarak açıklanabilir. Elbette sorunsuz bir deneyim için en az 2-3 GB RAM tavsiye ediliyor. Temel kurulum için önerilen minimum disk alanı hâlâ yaklaşık 5 GB. Ancak günlük sunucu iş yükleri için en az 25 GB ayırmak daha gerçekçidir.
  Log’lar, güncellemeler ve yedekler hesaba katıldığında 24.04’ün de 22.04 kadar boş disk alanına ihtiyacı var.
• Çekirdek ve Donanım Sürücüleri: Güncellenen çekirdek sürücüleri sayesinde Ubuntu 24.04, kurulur kurulmaz pek çok aygıtı tanıyabiliyor. Örneğin Ubuntu 24.04 çekirdeği, yeni nesil NVMe SSD’lerin gelişmiş özelliklerini destekliyor.
  Ayrıca AMD RDNA3 ve Intel Arc gibi güncel ekran kartları için açık kaynak sürücüler sunuyor. Ayrıca güncel çekirdek, konteyner ve sanallaştırma için önemli olan bazı CPU özelliklerini de destekliyor.
  Örneğin Intel ve AMD işlemcilerdeki virtualization extensions geliştirilmiş durumda. Bu sayede QEMU 8.2 kullanılan sistemlerde bir KVM sanal makinesine 256 yerine 1024 vCPU atanabiliyor. Bu, yoğun sanallaştırma kullanan veri merkezleri için önemli bir gelişme. Libvirt 10.0 sürümüyle önemli sanallaştırma güncellemeleri geldi.
  Bu sürümde virtio-iommu, post-copy migration güncellemeleri ve SGX desteği yer alıyor. Bu özellikler, modern donanım yeteneklerinin sanal makinelerde tam olarak kullanılmasına imkân veriyor.
• Uyumluluk ve Geriye Dönük Destek: Bazı eski donanımlar veya yazılımlarla ilgili değişiklikleri not etmek gerekir. GlusterFS dağıtık dosya sistemi, Ubuntu’nun ana paketlerinden çıkarılıp Universe deposuna alındı. Bunun yanında 32-bit paket desteği de kaldırıldı.
  Eğer 22.04’ten yükseltme yapıyor ve GlusterFS kullanmaya devam etmek istiyorsanız, 24.04’te bazı paketleri elle kurmalısınız. Örneğin qemu-block-supplemental ve samba-vfs-modules-extra bu paketler arasında yer alır. Benzer şekilde bazı paketler, örneğin freeradius, yükseltme sırasında otomatik olarak kaldırılabilir.
  Bu durum donanım uyumluluğuyla değil, paket uyumluluğuyla ilgili bir nottur. Donanım tarafında 24.04 ile BIOS veya UEFI desteğinde bir değişiklik yok. Hem eski BIOS sistemler hem de UEFI tabanlı sunucular Ubuntu Server’ı sorunsuz çalıştırabilir. TPM 2.0 çipi, bazı gelişmiş güvenlik özellikleri için artık daha önemli hale geldi. Ancak TPM bulunmayan sistemlerde klasik yöntemler kullanılmaya devam edilebiliyor.
• Öneriler: Ubuntu 24.04 kurmayı düşünenler için bu sürümün geniş bir donanım desteğine sahip olduğunu söyleyebiliriz. Yine de Ubuntu Donanım Uyumluluk Listesi (Ubuntu certified) ’ne göz atmak faydalıdır. Almayı düşündüğünüz sunucu modelinin 24.04 ile test edilip edilmediğini buradan kontrol edebilirsiniz.
  Canonical, popüler sunucu üreticilerinin birçoğuyla (Dell, HP, Lenovo vb.) işbirliği yaparak LTS sürümlerini bu donanımlarla doğruluyor. RAID kartları, 10GbE/40GbE ağ adaptörleri ve profesyonel GPU’lar gibi kritik parçaların destek durumunu önceden incelemek önemlidir. Bu kontrol, kurulum sonrası yaşanabilecek sürprizleri ortadan kaldırır.

Ubuntu Pro, Canonical Destek Modeli ve Uzun Vadeli Destek Süresi

Ubuntu 24.04 LTS ile birlikte Canonical’ın destek modeli ve Ubuntu Pro hizmeti daha görünür hale geldi. Bu bölümde Ubuntu 22.04 ve 24.04 destek sürelerinin farklarını ele alıyoruz. Ayrıca Canonical’ın sunucu kullanıcıları için sunduğu destek seçeneklerini açıklıyoruz.

• 5 Yıl + 5 Yıl (Ubuntu Pro ile 10 Yıl) Destek: Ubuntu 22.04 LTS ve 24.04 LTS, çıkış tarihlerinden itibaren 5 yıl resmi destek alır. Bu süre boyunca Canonical, masaüstü ve sunucu için güvenlik ve bakım güncellemeleri sağlar. 22.04 Nisan 2027’ye kadar, 24.04 ise Mayıs 2029’a kadar temel desteğe sahip olacak.
  Canonical, LTS sürümlere yönelik desteğini “uzatılmış güvenlik bakımı” (ESM) ile toplamda 10 yıla çıkarma opsiyonu sunuyor. Ubuntu Pro, ana destek sona erdikten sonra ek 5 yıl güvenlik güncellemesi sağlar. Kurumsal müşteriler ücret öder, bireysel kullanıcılar ise 5 cihaza kadar ücretsiz yararlanabilir.
  Bu sayede 22.04 sürümü 2032’ye, 24.04 ise 2034’e kadar güncelleme alabiliyor. Üretim ortamında uzun süre çalışan sunucular, Ubuntu Pro sayesinde çok daha uzun bir güvenlik süresine sahip olabilir.
• 12 Yıla Kadar Legacy Desteği: Ubuntu 24.04 ile duyurulan yeniliklerden biri de, kritik durumlar için bir “Legacy add-on” desteğinin varlığıdır. Bu ek destek paketi, Ubuntu Pro kapsamını 2 yıl daha uzatarak toplam 12 yıla tamamlıyor.
  Yani dileyen kuruluşlar için 24.04 LTS, çıkışından itibaren 2036’ya dek güvenlik güncellemesi alabilir hale geliyor. Legacy add-on daha kurumsal bir çözüm olduğu için herkese açık değildir. Yalnızca belirli anlaşmalar kapsamında sunulur.
  22.04 döneminde bu 12 yıllık seçenek açıkça belirtilmemişti. 24.04 ile Canonical, şimdiye kadarki en uzun destek ömrüne sahip Ubuntu sürümünü sunmuş görünüyor.
• Ubuntu Pro Nedir ve Neler Sunar?: Ubuntu Pro, Canonical’ın özellikle kurumsal kullanıcılar için tasarladığı genişletilmiş güncelleme ve destek hizmetidir. Pro’nun sağladığı başlıca avantaj, Universe depolarındaki paketleri de kapsayan güvenlik yamalarıdır.
  Ubuntu’nun ana (main) deposundaki paketler 5 yıl boyunca Canonical tarafından güncellenir. Universe deposundaki paketler ise topluluk desteğine bırakılır. Ubuntu Pro aktif edildiğinde, yüzlerce Universe paketi (örn. populer web uygulamaları, veritabanları, vs.) Canonical güvenlik ekibinin takibine girer ve kritik açıklar kapatılır. Bunun yanı sıra Ubuntu Pro aboneliği, canlı yama (Livepatch) özelliğini kapsar.
  Bu sayede çekirdeği yeniden başlatmadan kritik çekirdek güncellemeleri yapabilirsiniz. FIPS 140-2 sertifikalı kriptografi modülleri, CIS/STIG sert uyumluluk kılavuzları gibi özellikler de Pro içeriğinde yer alır. Kısacası Pro, Ubuntu sunucunuzu “kurumsal seviyede” güvenli tutmak ve uyumluluk ihtiyaçlarını karşılamak için oluşturulmuş bir pakettir.
• Ubuntu Pro’nun Entegrasyonu: 22.04 LTS döneminde Ubuntu Pro hizmeti zaten vardı. Ancak kullanıcıların bunu fark etmesi ve kurması tamamen manuel bir süreçti.
  24.04’te ise Pro, dediğimiz gibi kurulum ekranından MOTD mesajlarına kadar entegre edildi. Kurulum sırasında Ubuntu Pro’yu aktif hale getirmediyseniz sorun değil. Daha sonra sudo pro attach <pro-işaretiniz> komutuyla sistemi Canonical Livepatch & ESM hizmetlerine dahil edebilirsiniz.
  Ardından sudo pro status diyerek Pro kapsamındaki güncellemelerin durumunu kontrol etmek mümkün. Ubuntu Pro, ilk 5 makine için ücretsiz olduğundan bireysel geliştiriciler veya küçük şirketler de bu olanaktan faydalanabilir.
  
  Ubuntu Pro kullanmak istemeyenler için her şey eskisi gibi devam ediyor; Pro tamamen opsiyonel bir eklenti. Ancak 24.04’te gördüğümüz gibi Canonical, bu opsiyonu olabildiğince kullanıcıya hatırlatmak ve yaygınlaştırmak eğiliminde.
• Destek Modelindeki Diğer Farklar: Ubuntu 24.04 LTS yayımlandığı için 22.04 artık “eski LTS” konumunda. Bu durum, 22.04’ün destek almaya devam edeceği ancak yeni özellik güncellemeleri almayacağı anlamına gelir.
  Sürüm artık yalnızca güvenlik yamaları ve önemli düzeltmeler alır. 24.04, önümüzdeki yıllarda çıkacak donanım ve yazılımlar için HWE (Hardware Enablement) çekirdekleri alacak. Ayrıca ara sürümlerde güncellenen paketlerden de yararlanacak. Örneğin 24.04.2 çıktığında çekirdek sürümü 6.8’den 6.10’a yükselebilir ve belirli paketlerde iyileştirmeler gelebilir.
  Bu, 24.04’ü uzun vadede 22.04’e göre daha avantajlı kılar. Ayrıca belirtmekte fayda var: Her iki sürüm de LTS olduğu için kararlılık ön plandadır. Canonical’ın ücretli destek anlaşmaları (Ubuntu Advantage) için 22.04 ve 24.04’te sunulan SLA aynıdır. Bu nedenle hangi sürümü kullansanız da kurumsal destek alabilirsiniz.
  Yeni projeler veya uzun vadeli kullanım için 24.04 LTS daha mantıklı bir seçimdir. Çünkü bu sürüm hem 2 yıl daha uzun ana destek sunar hem de yeni özellikleri kaçırmamanızı sağlar.

Ubuntu 22.04 Kullanıcıları İçin Geçiş ve Yükseltme Tavsiyeleri

22.04 LTS’den 24.04 LTS’ye yükseltmeyi planlayan sunucu yöneticileri, sorunsuz bir geçiş için aşağıdaki adımları inceleyebilir. İki LTS sürümü arası geçişler genellikle sorunsuzdur, ancak dikkat edilmesi gereken noktalar bulunur:

1. 24.04.1 Sürümünü Bekleyin (Eğer Zaten Geçmediyseniz): Canonical, LTS’den LTS’ye yükseltme teklifini genelde yeni LTS’in ilk bakım sürümü çıktıktan sonra otomatik hale getirir. Nitekim 24.04.1 yayınlandığı andan itibaren 22.04 kullanıcıları do-release-upgrade komutuyla yükseltme yapabilir duruma geldi.
   Eğer henüz yükseltme yapmadıysanız, 24.04.1’in yayınlanmış olması gerektiğini not edin. İlk bakım sürümü, kritik hataların çoğunun giderildiği bir eşik olduğundan, bu noktadan sonra geçiş yapmak daha güvenlidir.
2. Yedek Alın ve Test Ortamı Kullanın: Üretim ortamını yükseltmeden önce mutlaka tüm kritik verilerin yedeğini alın. Bu her büyük sürüm geçişi için temel bir adımdır. Olası bir terslik durumunda geri dönebilmeniz gerekir.
   Ayrıca imkanınız varsa, geçiş işlemini önce bir test sunucusunda veya sanal makinede prova edin. 22.04 sisteminizin birebir kopyasını oluşturun. Bu kopyayı (örneğin bir VM snapshot’ı veya konteyner) 24.04’e yükseltip servislerin düzgün çalıştığını doğrulayın. Böylece gerçek sistemde karşınıza çıkabilecek sorunları önceden görüp çözüm üretebilirsiniz.
3. Uygulama ve Paket Uyumluluğunu Kontrol Edin: Ubuntu 22.04’te çalışan özel uygulama veya belirli paket sürümlerine bağlı servisleriniz olabilir. 24.04’e geçmeden önce bu yazılımların yeni sürümle uyumlu olduğundan emin olun.
   Örneğin Python 3.12 artık varsayılan olduğundan, 3.10 için hazırlanmış bir sanal ortam uygulaması sorun çıkarabilir. Benzer şekilde PHP sürümü 8.1’den 8.3’e yükseldi. Bu nedenle PHP kodlarınızın 8.3 ile uyumunu, özellikle depreksiyon uyarılarını test edin. Veritabanı tarafında PostgreSQL 14 → 16 güncellemesi bulunuyor.
   Bu nedenle yükseltme sırasında dump/restore işlemi yapmanız ya da pg_upgrade kullanmanız gerekebilir. Kullandığınız PPA’lerin 24.04 için güncel bir sürümü olup olmadığını kontrol edin. Geçiş sırasında uyumsuz PPA paketleri otomatik olarak devre dışı bırakılır.
4. Hizmet ve Konfigürasyon Değişikliklerine Hazırlık: Yeni sürümle birlikte bazı servislerin konfigürasyon dosyaları veya paket adları değişmiş olabilir. ISC DHCP sunucusunu kullanıyorsanız, 24.04 sürümünde bu paket depodan kaldırılır. Bu durumda kea-dhcp4-server yüklemeniz ve yapılandırmayı Kea üzerinde yeniden düzenlemeniz gerekir.
   24.04’te gelen keama aracı, ISC DHCP config dosyalarınızı Kea formatına çevirmekte yardımcı olur. PPTP VPN kullanıyorsanız dikkat edin; 24.04’te pptpd bulunmuyor. Bu yüzden WireGuard veya OpenVPN gibi alternatif VPN çözümlerine geçme zamanı gelmiş demektir. LXD konteyner yönetimini 22.04’te kullanıyorsanız, yükseltme sonrası LXD snap’i çalışmaya devam edecektir.
   Ancak LXD ilk kurulumda gelmediği için, yedekten geri dönerken vs. LXD’nin kurulu olmamasına şaşırmayın. Freeradius servisi kullananlar, 24.04’e geçerken freeradius paketinin silineceğine dair bir uyarı alacaktır. Yükseltme özeti bunu gösterecek; gözden kaçırmayın ve gerekirse freeradius’u upgrade sonrası yeniden kurun. Son olarak, kendi derlediğiniz modüller veya çekirdekte yaptığınız özel değişiklikler varsa (ör. DKMS modülleri, özel sürücüler), 24.04’te bunları yeniden derlemeniz gerekeceğini unutmayın.
5. Yükseltme Araçlarını Kullanma: Ubuntu, dağıtım yükseltmesi için dahili bir araç sunar. Komut satırında aşağıdaki komutları sırasıyla çalıştırarak yükseltme sürecini başlatabilirsiniz:
   <bash script> sudo apt update && sudo apt upgrade -y  
   Mevcut 22.04 sisteminizi tam güncelleyin sudo do-release-upgrade         
   24.04 LTS sürümüne yükseltmeyi başlatın
6. Yukarıdaki işlemler, internet bağlantınız üzerinden yeni sürüme geçişi yönetecektir. Komutları çalıştırmadan önce /etc/update-manager/release-upgrades dosyasında Prompt=lts ayarının bulunduğunu kontrol edin.
   LTS sürüm kullandığınız için bu ayar normalde varsayılan olarak gelir. Yükseltme sırasında karşınıza çıkan soruları dikkatle okuyup yanıtlayın. Özellikle değiştirilmiş konfigürasyon dosyalarıyla ilgili sorularda mevcut ayarları korumayı tercih edebilirsiniz.
7. Sonrası İçin Kontrol Listesi: Yükseltme tamamlandığında sunucunuzu yeniden başlatın ve tüm servislerin çalıştığını doğrulayın. lsb_release -a veya hostnamectl komutlarıyla Ubuntu sürümünüzün 24.04 olduğunu teyit edin.
   Önce sudo pro status komutu ile Pro hizmetinin durumuna bakın. Pro kullanmak isterseniz sudo pro attach <TOKEN> komutuyla sunucuyu sisteme dahil edebilirsiniz. Bu opsiyoneldir; Pro aktif değilse “ESM not enabled” mesajı normaldir. Güncellemeleri artık 24.04 paketlerinden alacağınız için, apt autoremove ile artık gerekmeyen 22.04 paketlerini temizleyin.
   Özellikle çekirdek paketlerinden eskisi kalmışsa bunları kaldırın ki boot menünüzde kalabalık yapmasın. Log dosyalarınızı (/var/log) inceleyerek herhangi bir hata veya uyumsuzluk mesajı olup olmadığına bakın. Örneğin bazı servisler AppArmor profil uyarısı verebilir; gerekirse ilgili profilleri 24.04 için güncelleyin.
8. Gerekirse Geri Dönüş Planı: Yükseltme sonrası ciddi bir sorunla karşılaşırsanız geri dönme seçeneğiniz olmalıdır. Bu nedenle önceden aldığınız 22.04 yedeğini ya da VM snapshot’ını kullanarak sistemi geri yükleyebilmeyi planlayın.
   Bu nedenle canlı geçiş öncesi yedek çok kritik dedik. Ancak doğru planlama ile genelde böyle bir geri dönüşe gerek kalmaz.
9. Yeni Özelliklerden Faydalanın: Son olarak, 24.04’ün getirdiği yenilikleri keşfetmeyi unutmayın. Örneğin, netplan status --diff komutu ağ yapılandırmasını karşılaştırarak kontrol etmenizi sağlar. pro attach komutuyla uzun süreli güncelleme desteğini aktif edebilirsiniz.
   Minimal kurulum yaptıysanız, yalnızca ihtiyaç duyduğunuz servisleri ekleyerek sistemi hafif tutabilirsiniz. Yani yükseltme yalnızca bir zorunluluk değil, aynı zamanda sisteminizi modernleştirmek için bir fırsattır.

Sonuç ve Sonraki Adımlar

Ubuntu Server 24.04 LTS, hem altyapı geliştirmeleri hem de kullanım ömrü açısından önemli avantajlar sunuyor. Özellikle uzun vadeli destek arayan ve sistemini güncel tutmak isteyen kullanıcılar için 24.04’e geçiş cazip görünüyor.

Bu yazıda 22.04 ile 24.04’ü karşılaştırarak yeni sürümün getirdiklerini detaylı şekilde ele aldık. Kendi sisteminizi yükseltmeden önce burada bahsedilen noktaları gözden geçirerek hazırlık yapabilir, geçişinizi rahatlıkla organize edebilirsiniz. Unutmayın ki her sistem farklıdır; bu nedenle dokümantasyon okumak (örn. Ubuntu 24.04 resmi notları) ve testler yapmak başarının anahtarıdır.