Sunucuda Dijital Temizlik

Giriş: Sunucu Dijital Temizliği Neden Önemli?

Modern sunucular zamanla dijital kirlilik diye tanımlanan gereksiz verilerle dolabilir.

İşletim sistemi ve uygulamalar, günlük çalışmaları sırasında geçici dosyalar, log kayıtları ve kullanılmayan veriler üretir. Bu birikim kontrol altına alınmazsa sunucu bakımı aksar ve performans sorunları baş gösterir. Haftalarca temizlenmeyen bir sunucuda disk hızla dolar, bellek şişer. Bu da sistemi yavaşlatır ve iş kesintilerine yol açar.

Sunucuda dijital temizlik, sunucu performans optimizasyonu için düzenli yapılmalıdır. Bu bakım sayesinde sistem yanıt süreleri kısalır, hizmet kesintileri önlenir ve sunucunun ömrü uzar.

Ayrıca dijital temizlik, güvenlik tehditlerini azaltmada da önemli rol oynar. Gereksiz dosyaları ve eski verileri temizlemek, güvenlik açıklarını azaltır. Böylece saldırganların faydalanma ihtimali olan artık dosyalar ve yazılım kalıntıları ortadan kalkar.

Dijital temizlik, sistem yöneticileri ve temel düzeyde sunucu kullananlar için basit ve uygulanabilir adımlarla sunulmalıdır. Yazının sonunda, sunucuda temizlenmesi gereken bölümleri ve tercih edilecek araçları teknik ama sade bir dille öğrenmiş olacaksınız. Unutmayın, düzenli bir temizlik rutini ile sunucunuzu yüksek performanslı, güvenli ve düzenli tutmak mümkündür.

1. Disk Temizliği (Sunucu)

Sunucu diskinde zamanla kullanılmayan dosyalar, eski yedeklemeler ve gereksiz veriler birikir. Disk temizliği, bu gereksiz dosyaların silinmesiyle sunucunun depolama alanını rahatlatma işlemidir. Dolmuş bir disk, sunucunun yavaşlamasına ve hatta hizmetlerin durmasına yol açabilir.

Özellikle işletim sisteminin kurulu olduğu disk bölümünün dolması, sunucunun stabilitesini tehlikeye atar. Bu nedenle, düzenli disk temizliği yapmak sunucu performansına doğrudan olumlu etki sağlar. Küçük adımlarla gereksiz dosyaları silmek bile sistemin hızlanmasına yardımcı olur.

Disk temizliğine başlamadan önce, ilk adım olarak sunucunuzdaki büyük dosya ve klasörleri tespit edin. Linux sunucularda du -sh / veya benzeri komutlar ile hangi dizinlerin çok yer kapladığını bulabilirsiniz. Windows sunucularda ise Disk Yönetimi veya üçüncü parti araçlarla disk kullanım analizini görmek mümkündür.

Özellikle yedekleme imajları, eski veritabanı dosyaları ve büyük boyutlu unutulmuş veriler temizlenmelidir. Bu dosyaları arşivleyerek dışarı taşıyabilir ya da silebilirsiniz. 

Önceliklendirme yaparak sunucuda işlevsel olmayan (örneğin eski kurulum dosyaları, rapor çıktıları, yazılım kurulum paketleri gibi) dosyaları kaldırın. Bu işlem aynı zamanda sunucu temizliği rutinine dahil edilmelidir.

Dosyaları silerken kritik verileri yanlışlıkla kaldırmamaya özen gösterin. Temizlikten önce önemli dosyaların mutlaka yedeğini alın. Disk temizliği sayesinde sunucunuzda düzenli boş alan korunur. Böylece okuma/yazma işlemleri hızlanır ve disk doluluk sorunları önlenir.

• Linux: sudo apt-get autoremove --purge komutu, kullanılmayan paketleri ve eski çekirdekleri kaldırarak disk alanı boşaltır. sudo apt-get clean komutu ise apt paket önbelleğini temizler. Ayrıca sudo du -a / | sort -n -r | head -n 20 komutu ile en büyük dosya ve dizinler kolayca listelenir.
• Windows: Disk Cleanup aracı ile geçici dosyaları, geri dönüşüm kutusu ve gereksiz sistem dosyaları kolayca temizlenir. Aracı çalıştırmak için Başlat > Disk Temizleme yolunu izleyin ve temizlenecek öğeleri seçin. 

2. Log Temizliği

Sunucular, yapılan işlemleri ve hataları kayıt altına almak için log (günlük) dosyaları üretir. Zamanla bu log dosyaları çok büyük boyutlara ulaşabilir ve diskte ciddi yer kaplar. Özellikle hata logları veya ayrıntılı uygulama günlükleri, müdahale edilmezse gigabaytlarca veri biriktirebilir.

Log temizliği, belirli periyotlarla eski ve artık ihtiyaç duyulmayan log dosyalarının silinmesi veya arşivlenmesi işlemidir. Bu yöntem hem disk alanını korur hem de log analizini daha verimli hale getirir. Gereksiz kayıtlar azaldığı için önemli logları seçmek kolaylaşır.

Öncelikle, kritik öneme sahip olmayan ve sürekliliği gerekmeyen logları tespit edin. Erişim logları veya hata logları belirli bir süre sonra işlevini yitirir. Örneğin bir web sunucusunda 6 aydan eski log kayıtları çoğunlukla analiz edilmez. Bu tür logları arşivleyip sunucu dışına taşıyabilir veya tamamen silebilirsiniz.

Log rotation (log döndürme) mekanizmalarını etkinleştirmek de önemlidir. Linux sistemlerinde logrotate aracı sık kullanılır. Log dosyalarını belirli aralıklarla döndürür, eski olanları sıkıştırır ve belirlenen süre sonunda temizler. Logrotate yapılandırmasını kontrol ederek log dosyalarının çok büyümeden döndürüldüğünden emin olun.

Windows sunucularda ise olay günlüklerini kontrol etmek için Event Viewer kullanılır. Buradan günlükler silinir veya dolduğunda eski kayıtların üzerine otomatik olarak yazılır.

Log temizliği yaparken dikkat edilmesi gereken nokta, faydalı olabilecek güncel logların kalmasını sağlamaktır. Genellikle en son birkaç haftaya veya aya ait loglar tutulup daha eskileri kaldırılır. Bu sayede olası bir problemde yakın geçmişe dair kayıtlara ulaşabilir, fakat çok eski kayıtların diskinizi doldurmasını engellersiniz.

Düzenli log temizliği sunucu sağlığı için kritik bir adımdır. Haftada bir yapılan temizlik, gereksiz logların diski doldurmasını önler. Log dosyalarını temizlemek, sunucunun daha stabil çalışmasını sağlar ve beklenmedik duruşları engeller.

3. Temp ve Önbellek Temizliği

Sunucu işletim sistemleri ve uygulamaları, çalışma süreleri boyunca geçici dosyalar (temp) ve önbellekler (cache) oluştururlar. Bu dosyalar başlangıçta sistemin hızını artırır ve işlemleri kolaylaştırır. Ancak zamanla birikerek gereksiz yer kaplamaya başlar.

Temp ve önbellek temizliği, sunucunun geçici dizinlerinde ve uygulama önbelleklerinde biriken dosyaların silinmesi işlemidir. Temizlik işlemi sayesinde hem disk alanı korunur hem de bozulmuş önbelleğin sebep olduğu uygulama hataları giderilir.

Geçici dosyalar genellikle işletim sisteminin belirlediği /tmp gibi dizinlerde veya Windows için %TEMP% klasöründe bulunur. Web sunucusu cache klasörleri, veritabanı önbellekleri ve paket yöneticisi dizinleri, önbellek dosyalarının bulunduğu başlıca konumlardır. Bu noktada, düzenli olarak bu dizinleri temizlemek önemlidir.

Linux sistemlerinde /tmp klasörünün otomatik temizlenmesi yaygındır. Ancak otomatik temizlik yapılmıyorsa, /tmp ve /var/tmp klasörlerini manuel olarak düzenli şekilde silmelisiniz. Paket yöneticisi (apt, yum vb.) önbelleğini temizlemek disk alanında yer açar. Örneğin apt-get clean komutu, deb paketlerinin önbelleğini siler.

Windows Sunucularda Geçici Dosya Temizliği

Windows tabanlı sunucularda geçici dosya temizliği yapmak için birden fazla yöntem vardır. En kolayı, sistemin kendi Disk Temizleme aracını kullanmaktır.

Disk Cleanup aracı, Temp klasöründeki dosyalar, Geri Dönüşüm Kutusu ve önbelleğe alınmış Thumbnails gibi silinebilir öğeleri gösterir. Seçilen dosyalar temizlendiğinde birkaç GB ek depolama alanı açılır. Ayrıca Windows sunucularda uygulama önbellekleri de temizlenmelidir.

Örneğin bir ISS (Internet Information Services) sunucusunda, %SystemRoot%\Temp ve ilgili uygulamaların geçici dizinleri kontrol edilmelidir. Sunucuda tarayıcı kullanıldıysa, tarayıcı önbellekleri kullanıcı profilleri altında yer kaplayabilir. Geçici internet dosyaları klasöründen bu dosyalar kaldırılarak kullanıcı hesapları temizlenir.

Windows sunucularda Temp klasörünü elle temizlemek için Çalıştır (Run) penceresine %TEMP% yazın. Bu yöntem açılan klasördeki dosyaları güvenle silebilirsiniz. Bazı dosyalar sistem tarafından kullanıldığı için silinmez; kalan dosyaların silinmesi temizlik için yeterlidir. Sonrasında C:\Windows\Temp klasörünü de aynı şekilde temizlemek faydalı olacaktır.

Windows sunucular belirli aralıklarla yeniden başlatıldığında temp dizinleri genellikle otomatik temizlenir. Ancak uzun süre kesintisiz çalışan sunucularda manuel kontrol yapmak gerekir.

Linux Sunucu Temizliği ve Önbellekler

Linux sunucularda önbellek temizliği denince akla ilk olarak paket yönetim sistemlerinin önbellekleri gelir. Örneğin Debian/Ubuntu tabanlı sistemlerde /var/cache/apt/archives dizini içinde, daha önce indirilip kurulmuş paketlerin .deb dosyaları birikir. sudo apt-get clean komutuyla bu önbellek tamamen temizlenir.

Benzer şekilde sudo apt-get autoremove --purge komutu, artık kullanılmayan bağımlılık paketlerini ve eski çekirdekleri kaldırarak hem sistemi temizler hem de disk alanı kazandırır. Red Hat/CentOS gibi sistemlerde de yum clean all komutu paket önbelleğini temizlemeye yarar.

Web sunucularında (Apache, Nginx vb.) oluşan önbellek ve geçici dosya klasörlerini incelemek önemlidir. Gereksiz dosyalar bu alanlardan temizlenir. Nginx kullanan sunucularda /var/cache/nginx dizini statik içerik önbelleği barındırır. Bu klasör çok yer kaplıyorsa düzenli olarak temizlenebilir.

MySQL ve PostgreSQL gibi veritabanı sunucuları genellikle kendi geçici alanlarını yönetir. Ancak zamanla büyük geçici tablolar veya eski binary log dosyaları birikebilir. PURGE BINARY LOGS komutu, MySQL’de eski binary log’ları temizlemek için kullanılır. Bu işlem gereksiz dosyaları kaldırarak diskte yer açar.

Özetle, Linux tarafında /tmp, /var/tmp ve uygulamaların cache dizinleri ile paket yöneticisi önbellekleri temel temizlik alanlarıdır. Bu dizinleri düzenli aralıklarla temizlemek, sunucu bakım rutininin bir parçası olmalıdır. Böylece disk dolma sorunları önlenir ve sistem kesintisiz çalışır.

4. Snapshot Temizliği

Snapshot (anlık görüntü), sanal sunucularda veya bulut sistemlerinde kullanılır. Bu yöntem, o andaki sunucu durumunun birebir kopyasını almanızı sağlar. Büyük güncellemelerden önce VMware veya Hyper-V üzerinde snapshot alınır. Bu işlem, olası sorunlarda güvenle geri dönüş yapmayı sağlar.

Snapshot’ların silinmeden bırakılması disk alanını hızla tüketir. Bu da sistemde yavaşlama ve performans kaybına neden olur. Snapshot temizliği, artık ihtiyaç duyulmayan anlık görüntülerin silinerek depolama alanının boşaltılması ve sistem performansının korunması işlemidir.

Öncelikle, snapshot’ların kalıcı bir yedekleme yöntemi olmadığı bilinciyle hareket etmek gerekir. Bir snapshot, asıl disk imajındaki değişiklikleri ayrı bir dosyada tutar. Zaman geçtikçe snapshot alındığı andan sonraki tüm değişiklikler bu dosyada birikir. Bu da snapshot ne kadar uzun süre tutulursa o kadar büyük bir dosya demektir.

Sonuç olarak disk dolabilir veya snapshot birleştirme (merge) işlemleri çok uzun sürebilir. Ayrıca uzun süreli snapshot’lar silinmeye çalışıldığında hata olasılığı da artar.

Sunucunuzda veya sanal makinenizde önemli bir güncelleme yaptıktan sonra snapshot’u silmeyi unutmayın. Testler sorunsuz tamamlandığında snapshot’u sistemde tutmak yerine temizlemek en doğru alışkanlıktır.

Örneğin VMware vCenter kullanıyorsanız, snapshot yöneticisinden eski snapshot’ları kaldırın. Bulut sunucu platformlarında (AWS, Azure vb.) eski snapshot yedeklerini tutmaya devam etmek depolama maliyetini artırır. Ayrıca gereksiz snapshot’lar güvenlik açısından risk oluşturur. Düzenli aralıklarla tüm sunucu ve disk snapshot’larınızı gözden geçirin ve belirli bir süredir kullanılmayanları temizleyin.

Bazı sistem yöneticileri her ay otomatik snapshot alınacak şekilde ayar yapar. Bu otomasyon, son birkaç snapshot’u saklarken daha eski olanları siler. Bu strateji, hem güncel snapshot’ları korur hem de eski kopyaların gereksiz şekilde yer tüketmesini önler.

Eğer bir otomasyon yoksa, düzenli olarak (örneğin aylık) elle kontrol etmeyi ihmal etmeyin. Snapshot temizliği, genel sunucu bakımı rutininizin önemli bir parçasıdır ve sunucunuzun gereksiz yüklerden arınmasına yardımcı olur.

5. Güvenlik Taraması

Sunucularda dijital temizlik sadece performans odaklı değil, aynı zamanda güvenlik odaklı da olmalıdır. Güvenlik taraması, sunucuda zararlı yazılımları ve rootkit’leri bulmak için yapılır. Ayrıca kötü niyetli aktiviteleri tespit etmeye de yardımcı olur.

Sunucunuzu siber tehditlerden korumak, disk temizliği kadar önemlidir. Gizli kalmış bir malware tüm verilerinizi riske atabilir.

İlk adım olarak, sunucunuzun işletim sistemine uygun bir antivirüs veya anti-malware çözümü kullanın. Windows tabanlı bir sunucuda Windows Defender veya kurumsal bir antivirüs yazılımı çalıştırarak düzenli taramalar yapabilirsiniz. Linux sunucularda ise ClamAV gibi açık kaynaklı antivirüs yazılımları veya rkhunter, Chkrootkit gibi araçlarla taramalar yapmak mümkündür.

Bu araçlar sunucuda bilinen zararlı imzalarını, rootkit izlerini veya tehlikeli olabilecek yapılandırma zafiyetlerini arar. Örneğin, haftalık bir cron işi olarak ClamAV taraması planlanır ve tarama raporları incelenir.

Bunun yanı sıra, güvenlik açığı taramaları (vulnerability scanning) da dijital temizlik anlamında değerlidir. Sunucudaki işletim sistemi ve uygulamalarda bilinen güvenlik açıkları olup olmadığını düzenli taramalarla kontrol etmek gerekir.

Nessus veya OpenVAS gibi güvenlik tarama araçları kullanılabilir. Bu sayede sunucudaki açık portları ve eski yazılım sürümlerini kolayca tespit edersiniz. Düzenli güvenlik denetimleri ve zafiyet taramaları, sisteminizdeki zayıf noktaları ortaya çıkaracak ve gidermenize yardımcı olacaktır. Bu sayede açıkların kapatılmasıyla siber saldırganların istismar edebileceği zafiyetler engellenir ve sunucu korunur.

Güvenlik taramasını bir dijital temizlik adımı olarak görmek, bakış açınızı genişletecektir. Yani sadece dosya temizliği değil, aynı zamanda sisteminizin “temiz” olup olmadığının kontrolüdür.

Tarama sonrası bulunan sorunları hemen çözün. Zararlı dosyaları karantinaya alın veya silin. Güncelleme isteyen yazılımları güncelleyin ve gereksiz açık portları kapatın. Bu işlemler, sunucunuzu hem performans hem de güvenlik açısından sağlıklı tutacaktır.

Ek olarak, kullanıcı hesap temizliği de güvenlik bağlamında ele alınmalıdır. Sunucuda artık kullanılmayan kullanıcı hesaplarını tespit edip kaldırmak veya devre dışı bırakmak, yetkisiz erişim riskini azaltır. Özellikle birden fazla yöneticiyle çalışılan sistemlerde, ayrılan personelin hesapları ve SSH anahtarları gibi erişimleri temizlenmelidir. Bu da geniş anlamda güvenlik taramasının bir parçası sayılabilir.

6. İndirilenler ve Masaüstü Düzeni

Grafik arayüze sahip bir sunucu kullanıyorsanız (ör. Windows Server veya GUI’li Linux), İndirilenler klasörü ve masaüstü zamanla gereksiz dosyalarla dolabilir. Bu alanları düzenli temizlemek faydalıdır.

Kullanıcılar RDP ya da uzak masaüstü ile sunucuya bağlandığında dosya indirir. Zamanla İndirilenler (Downloads) klasöründe kurulum paketleri, arşivler ve dokümanlar birikir. Masaüstü düzeni de benzer şekilde, bırakılan dosya kısayolları veya dosyalar nedeniyle karmakarışık olabilir. Bu durum, kullanım kolaylığını azaltmasının yanı sıra depolama alanını da meşgul eder.

Dijital temizlik kapsamında, belirli aralıklarla sunucudaki kullanıcı profillerinin Downloads klasörlerini kontrol edin. Artık kullanılmayan kurulum dosyalarını silmek depolama alanı kazandırır. Ayrıca eski dosyaların yanlışlıkla kullanılma riskini ortadan kaldırır.

Sunucuya bir yazılımın güncel sürümünü indirip kurduysanız, İndirilenler klasöründe kalan eski kurulum dosyasını silebilirsiniz. Bu temizlik, özellikle test amaçlı sık sık dosya indirilen sunucularda oldukça fayda sağlar.

Masaüstü (Desktop) temizliği ise genelde ihmal edilir ama önemlidir. Masaüstüne kayıt edilen dosyalar, hem profil boyutunu şişirir hem de aradığınızı bulmanızı zorlaştırır. Gereksiz kısayolları, eski dokümanları masaüstünden kaldırarak masaüstü hijyeni sağlayın.

Masaüstünde tutulması gereken dosyaları da mümkünse düzenleyip klasörleyerek tutun. Masaüstü yalnızca hızlı erişim için birkaç öğe içermelidir. Onu bir dosya deposu gibi kullanmak yanlış bir alışkanlıktır.

Çok kullanıcılı sunucularda, indirilenler klasörlerinin düzenli temizlenmesi için kullanıcı bazlı politikalar oluşturulur. Domain ortamlarında grup politikaları (GPO) kullanarak Downloads klasörünün belirli periyotlarla otomatik temizlenmesini sağlamak mümkündür. Bu önlemler, sunucuda gereksiz veri birikmesini engeller. Aynı zamanda daha düzenli bir çalışma ortamı sağlar.

Son olarak, masaüstü ve indirilenler temizliği yaparken kritik dosyaları yanlışlıkla silmemeye dikkat edin. Eğer emin değilseniz, dosyaları başka bir yere taşıyıp bir süre bekledikten sonra sorun çıkmazsa tamamen silebilirsiniz. Bu yöntem, geri dönüşü mümkün kılarak güvenli bir temizlik yapmanıza yardımcı olur.

7. Büyük Dosyaların Arşivlenmesi

Sunucularda yer kaplayan ana ögelerden biri de zamanla biriken büyük boyutlu dosyalardır. Bunlar çoğunlukla yedekleme imajları, eski veritabanı yedekleri, yüksek çözünürlüklü medya dosyaları veya büyük log arşivleri olabilir. Bu tip dosyalar aktif kullanımda olmadıklarında sunucu üzerinde tutulmaları gerekmez. Büyük dosyaların arşivlenmesi, kullanılmayan büyük verilerin sıkıştırılarak taşınması veya farklı bir depolama ortamına aktarılması sürecidir.

İlk olarak, sunucunuzda en çok yer kaplayan dosyaları belirleyin. Disk analiz araçları veya komutları dosyaların boyutlarını görmenizi sağlar. Örneğin Linux’ta du -sh * | sort -h komutu klasördeki dosyaları boyuta göre sıralar. Analiz sırasında yıllardır kullanılmayan büyük yedek dosyaları bulabilirsiniz.

Örneğin 50 GB’lık bir dosyayı sunucuda tutmak yerine harici diske veya buluta aktarmak daha doğrudur. Bu sayede sunucu üzerindeki disk alanı kritik veriler için boş kalmış olur.

Büyük dosyalar, arşivleme sürecinde ZIP, RAR veya tar.gz formatlarıyla kolayca sıkıştırılır. Bu işlemle dosya boyutunda %50’ye varan tasarruf sağlanır. Özellikle metin tabanlı verileri (log arşivleri gibi) zip/tar.gz ile çok yüksek oranlarda sıkıştırmak mümkündür.

Sıkıştırdığınız arşivleri de sunucu dışında, lokal bilgisayarda ya da bulut üzerinde güvenli bir şekilde saklayın. Bu işlem hem sunucunun diskinden tasarruf sağlar hem de önemli verilerin yedeklenmesine hizmet eder.

Arşivlemeyi düzenli bir süreç haline getirmek faydalıdır. Ay sonunda sunucuda biriken büyük log ya da yedek dosyalarını inceleyin. Dosyalar arşivlenip dışarı aktarıldığında gereksiz yük ortadan kalkar. Otomatik betikler, süreci hızlı ve kolay hâle getirir.

Örneğin Linux’ta tar komutu ile dosyalar arşivlenir, ardından scp veya rsync ile başka bir sunucuya aktarılır. Windows tarafında ise PowerShell script’leri sayesinde büyük boyutlu dosyalar sıkıştırılır ve kolayca taşınır.

Veritabanı optimizasyonu da bu başlık altında düşünmeye değerdir. Eğer sunucunuz bir veritabanı barındırıyorsa, yıllar içinde büyüyen tablolar ve eski kayıtlar diski doldurabilir. Kullanılmayan verileri arşiv tablosuna almak ya da CSV formatında dışarı aktarıp silmek etkilidir. Bu yöntem veritabanı performansını yükseltir ve depolama alanı açar.

Örneğin veritabanında log tablolarını yıldan yıla ayırmak iyi bir yöntemdir. Geçmiş yılların verileri ayrı tutulduğunda yönetim ve performans kolaylaşır.

Sonuç olarak, büyük dosyaların arşivlenmesi sunucuda sadece aktif ve gerekli verilerin kalmasını sağlar. Bu da yönetimi kolaylaştırır, yedeklemeleri hızlandırır ve sunucu performansına dolaylı olarak katkıda bulunur. Arşivleme planınızı önceden belirleyip disiplinli uygularsanız, sunucunuz gereksiz yüklerden kurtulur ve daha verimli çalışır.

8. Tarayıcı Geçmişi ve Önbelleği (GUI Sunucular)

Grafik arayüzlü sunucularda yöneticiler bazen web tarayıcılarını da kullanır. Bu durum genellikle uzak masaüstüyle erişilen Windows veya GUI yüklü Linux sunucularda görülür.

Örneğin sunucudan doğrudan internetten bir dosya indirmek, çevrimiçi panelle iş yapmak veya belgelere bakmak için tarayıcı açılabilir. Zamanla tarayıcı üzerinde geçmiş (history) ve önbellek (cache) birikir. Tarayıcı geçmişi ve önbelleğini temizlemek gizliliği korur. Ayrıca tarayıcının daha hızlı ve verimli çalışmasına yardımcı olur.

Sunucuda tarayıcı kullanmak güvenlik riski oluşturur. Örneğin giriş yapılan sitelerin oturum bilgileri ve çerezleri tarayıcıda saklanabilir. Bu nedenle oturum hijyeni açısından, tarayıcı geçmişini ve çerezlerini temizlemek önemlidir.

Sunucuda kritik hesaplara giriş yaptıysanız, tarayıcıyı kapatmadan önce mutlaka oturumu kapatın. Ardından tarayıcı verilerini temizlemek güvenlik için önemlidir.

Tarayıcı önbelleği temizliği ise disk alanı ve tarayıcı performansı için yararlıdır. Tarayıcılar ziyaret edilen sitelerin bazı statik dosyalarını (resimler, CSS/JS dosyaları vb.) önbelleğe alır. Bu dosyalar zamanla yüzlerce megabyte boyutuna ulaşabilir. Sunucuda çok sık internette gezinilmese de, zaman içerisinde bu önbellek şişebilir.

Sunucuda Chrome veya Firefox kullanıyorsanız, Ayarlar > Gizlilik ve Güvenlik menüsüne gidin. Buradan Tarama Verilerini Temizle seçeneği ile önbellek ve çerezleri silebilirsiniz. Aynı şekilde Internet Explorer/Edge kullanıyorsanız, İnternet Seçenekleri içerisinden geçmişi silme seçeneği mevcuttur.

Tarayıcı temizliğini düzenli yapmanız hem sunucu temizliği bütünlüğü açısından hem de tarayıcının olası problemler çıkarmaması açısından iyidir. Örneğin, güncel arayüzlerde bazen eski önbellek nedeniyle yüklenme sorunları çıkabilir; temiz bir önbellekle bu sorunlar giderilir. GUI sunucularında bu adım önemsiz gibi görünebilir. Ancak uzun süre açık kalan ve tarayıcı kullanılan sistemlerde mutlaka uygulanmalıdır.

Eğer sunucuyu birden fazla kişi paylaşıyorsa, tarayıcı geçmişinin temizlenmesi gizlilik açısından da kritiktir. Sizden önceki yönetici tarayıcıda oturum açtıysa, siz geldiğinizde tarayıcı onun oturumunu hatırlayabilir. Bu istenmeyen bir durumdur.

Her oturum sonrası tarayıcıyı kapatıp verileri temizlemek önemlidir. Sunucuda cache temizleme politikaları kullanmak da güvenliği artırır.

Özetle, tarayıcı geçmişi ve önbelleği temizliği, dijital temizliğin güvenlik boyutundaki önemli adımlardan biridir. GUI sunucularda temizlik sırasında bu adımı uygulamak faydalıdır. Bu sayede sadece gerekli veriler kalır ve hassas bilgiler güvenli olur.

9. Dosya İsimlendirme ve Versiyonlama

Dijital temizlik sadece silme işlerinden ibaret değildir; aynı zamanda dosyaların düzenli organize edilmesini de kapsar. Sunucu dosyalarında kurallı isimlendirme yapmak önemlidir. Versiyonlama ile birlikte bu yaklaşım yönetimi kolaylaştırır ve gereksiz dosya sorunlarını önler. İyi bir dosya isimlendirme yöntemi, dosyanın oluşturulma zamanı ve amacını açıkça gösterir.

Sunucuda dosya yedekleri hazırlanırken, tarih ya da versiyon numarası ekleyin. Bu yöntem, en güncel dosyanın hızlıca tespit edilmesini sağlar.

Örneğin database_backup.sql yerine database_backup_2025-08-21.sql gibi bir isim, hem dosyanın ne zaman alındığını gösterir hem de benzer dosyalarla karışmasını engeller. Bu sayede, eski tarihli yedekleri kolayca ayırt edip arşivleyebilir veya silebilirsiniz.

Aynı şekilde yapılandırma dosyalarında versiyonlama yapmak (örn: httpd.conf.v1, httpd.conf.v2 gibi) değişiklik yönetimini kolaylaştırır; ancak çok fazla eski versiyon biriktirmemeye özen gösterin.

Dosya versiyonlama için manuel yöntemlerin yanı sıra versiyon kontrol sistemleri de (Git gibi) kullanılabilir. Metin tabanlı ayar dosyaları veya betikleri bir Git deposunda tutabilirsiniz. Bu sayede hem değişiklikleri kolayca izler hem de sunucuda gereksiz kopyalar tutmak zorunda kalmazsınız. Bu her senaryo için olmasa da, geliştirme yapılan sunucularda temiz bir yöntemdir.

İyi isimlendirilmiş dosyalar, düzenli sunucu temizliği sırasında neyin kalıp neyin gideceğini belirlemekte size zaman kazandırır. Örneğin, log-2022-*.zip şeklinde arama yaparak 2022 yılına ait tüm log arşivlerini bulup silebilirsiniz (eğer artık gerek duymuyorsanız). Aynı işlemi tutarsız isimlendirilmiş dosyalarla yapmaya kalktığınızda bazılarını gözden kaçırma riskiniz olur.

Ek olarak, proje veya uygulama bazında klasörleme yapmayı da ihmal etmeyin. Dosyaların rastgele toplandığı kaotik bir yapı yerine düzenli bir hiyerarşi oluşturun. Bu yöntem gereksiz dosyaları bulup silmeyi kolaylaştırır.

Sunucuda tüm dosyaları tek klasörde saklamak karışıklık yaratır. Logları, yedekleri ve dokümanları ayrı klasörlere ayırmak temizlik sürecini daha pratik hale getirir.

Sonuç olarak, dosya isimlendirme ve versiyonlama, dijital temizlik kültürünün bir parçasıdır.

Bu sayede sunucunuzda "final.doc", "final2.doc", "gerçek_final.doc" gibi hangi biri son dosya belli olmayan kaotik durumlar yerine, net ve takip edilebilir bir düzen oluşur.

Böyle bir düzende gereksiz hale gelen dosyaları tespit etmek ve temizlemek son derece pratik olacaktır.

10. Oturum Hijyeni

Oturum hijyeni, kullanıcı hesaplarının ve oturum bilgilerinin doğru yönetilmesidir. Gereksiz açık oturumlar kapatılır ve yetkisiz erişim riski azaltılır. Bir sunucuda birden fazla yönetici hesabı veya hizmet hesabı bulunabilir. Sunucuda uzun süre kapatılmamış oturumlar risklidir.

Örneğin aylarca açık kalan bir SSH oturumu yetkisiz erişim ihtimalini artırır. Dijital temizlik yaparken kullanıcı hesap temizliği ve oturum düzeni de göz ardı edilmemelidir.

İlk olarak, sunucu üzerindeki kullanıcı hesaplarını periyodik olarak gözden geçirin. Kullanıcı hesabı artık aktif değilse, hemen kaldırın. Özellikle eski çalışanlara ait hesapların sistemde tutulması önerilmez.

Aynı şekilde, sistemde root haricinde yetkili hesaplar varsa ve kullanılmıyorsa bunları kapatın. Her hesap, potansiyel bir giriş noktasıdır; dolayısıyla ihtiyaç duyulmayan hesap bırakmamak genel bir güvenlik prensibidir. Bu yaklaşım, yetkisiz birinin eski bir hesabı kullanarak sisteme sızma riskini ortadan kaldırır.

Ayrıca, SSH anahtar temizliği yapmak da önemlidir. Yetkili erişim için kullanılan SSH public key’leri, genelde ~/.ssh/authorized_keys dosyasında tutulur. Zamanla burada yetkisi kaldırılması gereken anahtarlar olabilir.

Örneğin geçici çalışanlar veya otomasyon için verdiğiniz erişim anahtarlarının süresi dolduğunda, bu anahtarları dosyadan kaldırın. Bu dosyayı temiz ve güncel tutmak, yalnızca yetkili kişilerin erişimini sağlamak demektir.

Açık oturumların yönetimi de oturum hijyeninin bir parçasıdır. Örneğin uzak masaüstü ile bağlanan bir yönetici işi bitirdiğinde pencereyi kapatabilir. Ancak oturumu kapatmazsa bağlantı aktif kalmaya devam eder. Bu hem kaynak tüketir hem de bir başkasının oturumu devralmasına imkan tanıyabilir.

Windows sunucularda Etkin Kullanıcılar listesini düzenli kontrol ederek uzun süredir boşta olan RDP oturumlarını sonlandırın. Linux’ta oturumları kontrol etmek için who ya da w komutunu çalıştırın. İhtiyaç halinde pkill -KILL -t pts/X ile oturumları kapatın.

Oturum hijyeni kapsamında ele alınabilecek bir diğer konu, zaman aşımı kurallarıdır. Sunucunuzda kullanıcı oturumlarının belirli bir süre işlem yapmadığında otomatik olarak kapanmasını sağlamak, hijack (ele geçirme) riskini azaltır. Örneğin, SSH’de ClientAliveInterval ve ClientAliveCountMax ayarları belirlenerek belirli bir süre etkinlik olmadığında bağlantı düşer. Aynı şekilde Windows’ta güvenlik ayarlarından uzak oturumlar için zaman aşımı belirlenebilir.

Bu bağlamda cron temizliği de önemlidir. Sistemde tanımlı cron görevleri artık gerekli değilse onları silin.

Gereksiz zamanlanmış işler çalışmaya devam ederse kaynak tüketir. Gereksiz cron işlerı hem kaynak tüketir hem de bazen beklenmedik işlemler yapabilir. crontab -l ile listeleyip gerçekten ihtiyaç duyulmayanları silmek iyi bir pratiktir.

Özetle, oturum hijyeni sunucunuzu güvenli ve düzenli tutmanın son adımıdır. Terk edilmiş hesaplar, açık oturumlar ve gereksiz görevler temizlendiğinde sunucu daha güvenli hale gelir. Artık sadece yetkili kullanıcılar erişebilir ve kontrol sizde olur. Bu da hem yönetimsel açıdan rahatlık hem de güvenlik açısından ekstra koruma sağlar.

Teknik Bilgi Kutusu: Sunucu Temizlik Otomasyonları

Sunucu temizliğini manuel yapmanın yanı sıra, belirli işleri otomatik hale getirerek zamandan tasarruf edebilirsiniz. Örneğin:

• PowerShell Betikleri (Windows): Disk temizliği veya log arşivleme gibi görevler Windows sunucularda PowerShell ile otomatik hale getirilebilir. Task Scheduler, bu betikleri istediğiniz periyotlarda çalıştırmanızı sağlar. Örneğin, her hafta çalışan bir betik, Event Viewer loglarını yedeğe alıp temizleyebilir veya %TEMP% klasörünü silebilir.
• Shell Script ve Cron (Linux): Linux tarafında bash betikleri ve cron iş zamanlayıcısı mükemmel bir ikilidir. Örneğin, aşağıdaki cron girişi her Pazar gece 2'de /tmp klasörünü temizler:
• 0 2 * * 0 root find /tmp -type f -mtime +3 -delete
• Bu komut, /tmp içindeki 3 günden eski dosyaları silerek geçici dosyaları yönetir. Benzer şekilde logrotate yapılandırması düzenlendiğinde log temizliği otomatik şekilde gerçekleşir.
• Monitoring ve Alarm: Disk doluluk yüzdesi belli bir seviyeyi aşınca uyarı vermesi için izleme yazılımı ayarlayın. Bu sayede temizlik işlemlerini zamanında yapmayı hatırlarsınız. Örneğin Zabbix veya Nagios gibi izleme araçları, disk %90 dolduğunda uyarı verir. Böylece temizlik vakti geldiğini kolayca anlarsınız.

Yukarıdaki yöntemler, insan hatasını azaltarak düzenli temizliği sürdürülebilir kılar. Yine de otomasyonlar dikkatle test edilmeli, kritik dosyaların yanlışlıkla silinmemesi için doğru şekilde kurgulanmalıdır. Otomasyon, dijital temizlikte tutarlılık ve etkinlik sağlar. 

Makdos ile Sunucu Bakım ve Temizlik Hizmetleri

Makdos, sunucu altyapı çözümleri sunan bir firmadır. Ayrıca müşterilerine sunucu bakımı ve yönetimi konusunda kapsamlı hizmetler sağlar. Dijital temizlik işlemleri elle yapılabilir. Ancak bunu uzman bir ekip ve otomasyon desteğiyle gerçekleştirmek en güvenli ve etkili yoldur.

Makdos sunucu yönetim hizmetleri, yedekleme, güvenlik ve güncelleme gibi bakım görevlerini kullanıcılar yerine üstlenir. Bu işlemler otomatik ve düzenli yapılır, sunucular da her zaman optimal durumda kalır.

Yedekleme Hizmeti: Makdos’un yedekleme hizmeti ile sunucunuzdaki veriler düzenli aralıklarla otomatik yedeklenir. Bu yedekler güvenle saklanır ve gerektiğinde hızlıca geri yüklenebilir. Bu, büyük dosyaların arşivlenmesi ve kritik verilerin korunması konusunda kullanıcıya büyük bir kolaylık sağlar.

Düzenli günlük ve haftalık yedekler, veri kaybı ihtimalini minimuma düşürür. Sistem aynı zamanda eski yedekleri de otomatik olarak yönetir. Böylece manuel temizleme ihtiyacı olmadan, belirlenen politika dahilinde eski yedekler kaldırılıp yenileri alınır.

Güvenlik ve Firewall Hizmetleri: Makdos, sunucularınız için güçlü siber güvenlik önlemleri sunar. Kurumsal güvenlik çözümleriyle sunucular dış tehditlere karşı sürekli korunur. Firewall, IDS/IPS, WAF ve DDoS koruması bu hizmetlerden bazılarıdır. Düzenli güvenlik taramaları ve güncellemeler Makdos’un yönetim ekibi tarafından uygulanır.

Örneğin sunucunuzdaki yazılımların güvenlik yamaları çıkar çıkmaz yüklenir, anti-virüs taramaları belirli periyotlarla koşturulur. Bu sayede, güvenlik taraması adımında bahsedilen işlemlerin büyük bölümü sizin müdahalenize gerek kalmadan profesyonelce yapılmış olur. Makdos, proaktif izleme altyapısı ile sorunları erken fark eder. Yüksek disk kullanımı veya şüpheli girişler görüldüğünde sistem anında müdahale imkânı sunar.

Sunucu Yönetim Paneli: Makdos’un %100 yerli geliştirilmiş kontrol paneli, kullanıcı dostu arayüzüyle öne çıkar. Bu panel sayesinde sunucu temizlik ve bakım işlemleri çok daha kolay yapılır. Bu panel üzerinden tek tıklamayla sunucunuzda disk temizliği raporları alabilir, kaynak kullanımını izleyebilir, istenmeyen dosyaları tespit edebilirsiniz.

Örneğin, Makdos panelinde anlık disk doluluk oranlarınızı grafikten görüp, kritik seviyeye yaklaşınca uyarı almanız mümkündür. Aynı panel üzerinden yedekleme zamanlanır, gerektiğinde birkaç tıkla sunucu temiz bir yedekten geri döndürülür. Makdos kontrol paneli, teknik bilgisi sınırlı kullanıcıların bile sunucu yönetim görevlerini rahatça yapabilmesini sağlar.

7/24 Destek ve Danışmanlık: Makdos’un uzman destek ekibi, sunucu temizliği ve bakımı konusunda müşterilere rehberlik eder.

Örneğin log dosyalarınız hızla büyüyorsa ve nasıl müdahale edeceğinizi bilmiyorsanız, Makdos destek ekibi devreye girer. Sorunu analiz ederek log rotation ayarlarını optimize eder veya sürekli hata üreten servisi tespit edip çözer. Disk alanı beklenmedik şekilde dolduğunda, 7/24 destek hattı size hangi dosyaların temizlenmesi gerektiğini raporlar. Gerekirse doğrudan müdahale ederek sunucunuzu rahatlatır.

Otomatik Bakım İşlemleri: Makdos altyapısında, kiraladığınız sunucular belirli otomatik bakım işlemleriyle birlikte gelir.

Örneğin, anlık CPU, RAM, disk kullanımı izlenir; eşiği aşan durumlarda sistem yöneticileri bilgilendirilir. Bu, sorun büyümeden temizleme veya düzeltme imkanı verir. Sunucunuzu DDoS koruması ve Firewall ile güvence altına alabilirsiniz. Sistem, saldırı trafiğini engelleyerek hem güvenlik sağlar hem de logların şişmesini önler.

Sunucu Güncellemeleri: Makdos, sunucu işletim sistemi ve yazılımlarının güncel tutulmasını da sağlar. Bu sayede hem güvenlik açıkları kapatılır hem de eski dosya ve kütüphanelerin temizliği yapılmış olur. Örneğin, eski bir sürümün bıraktığı artık dosyalar veya geçici geçiş dosyaları, güncelleme sürecinde temizlenerek sistemde yer açılır.

Özetle Makdos, sunucu dijital temizlik yükünüzün büyük kısmını sizin yerinize üstlenebilir. Siz iş süreçlerinize odaklanırken, arka planda sunucunuzun bakımının düzenli yapıldığından emin olursunuz.

Sunucu yönetimi ve temizliği için yeterli zamanınız veya bilginiz yoksa endişelenmeyin. Makdos’un yönetilen sunucu hizmetleri bu ihtiyacı karşılamak için geliştirilmiştir. Hem sistematik otomasyonlar hem de uzman insan desteği ile sunucunuz her zaman sağlıklı, hızlı ve tertemiz kalır. 

Sunucunuzu Oluşturun: İhtiyacınıza uygun bulut sunucunuzu dakikalar içinde hayata geçirmek ve Makdos güvencesiyle yönetmek ister misiniz?

👉 Sanal Sunucu Kiralama sayfamızı ziyaret ederek size en uygun sunucu paketini hemen oluşturun. Makdos’un 7/24 desteği ve gelişmiş kontrol paneli ile sunucu yönetimi çok daha kolay!

Sonuç ve Özet

Bu yazıda sunucuda dijital temizlik için gerekli olan 10 temel adımı detaylarıyla ele aldık. Disk temizliği, log bakımı, önbellek silme ve güvenlik taraması gibi birçok konuyu ele aldık. Artık bu bakım işlemlerinin önemini ve nasıl yapılacağını biliyorsunuz. Artık sunucunuzun hangi alanlarını düzenli olarak kontrol etmeniz ve temizlemeniz gerektiği konusunda bilinçlisiniz.

Özetle, düzenli dijital temizlik sunucu performansını artırır. Ayrıca gereksiz veri birikimini engeller ve güvenlik risklerini azaltır.

Diskinizi temiz tutarak hızlı okuma/yazma performansı sağladınız. Log ve temp dosyalarını silerek sistem kararlılığını korudunuz. Snapshot’ları ve büyük dosyaları yöneterek depolamayı verimli kullandınız. Aynı zamanda güvenlik taramaları ve oturum hijyeni adımlarıyla sunucunuzu siber tehditlere karşı daha dayanıklı hale getirdiniz.

Sunucu bakım adımları tek başına da yararlıdır. Fakat asıl verimlilik, düzenli ve planlı şekilde birlikte uygulandığında elde edilir.

Sunucu bakımı için bir rutin oluşturun: Örneğin, aylık takviminize disk/log temizliği ve güvenlik taramasını ekleyin. Unutmayın ki küçük sorunlar ihmal edilirse zamanla büyür ve ciddi kesintilere yol açar. Proaktif bakım ise bu riskleri önler.

Bu yazıda düzenli sunucu bakımının faydalarını gördünüz. Temizlik sayesinde daha hızlı, güvenli, kesintisiz ve kolay yönetilen bir sisteme sahip olabilirsiniz.

Artık harekete geçme zamanı. Kendi sunucunuz için bir dijital temizlik planı hazırlayın ya da bu işi Makdos’un uzman ekibine bırakın. Düzenli bakım yapılan bir sunucu, size sorunsuz ve uzun soluklu bir hizmet sunacaktır.